Zwangerschapsdiabetes kan tegenwoordig bij, afhankelijk van de populatie, tot één op de tien zwangerschappen voorkomen. Risicofactoren, gevolgen en te volgen dieet: we zoomen in op één van de meest voorkomende medische complicaties van de zwangerschap.

Volgens de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt zwangerschapsdiabetes gekenmerkt door het optreden, tijdens de zwangerschap, van hyperglykemie, d.w.z. een stijging van de glucoseconcentratie in het bloed boven de normale waarden, maar waarvan de waarden lager zijn dan deze die tot de diagnose diabetes leiden.

In mensentaal: een abnormaal hoog suikergehalte (glucose) in je bloed. Het treedt meestal op in de tweede helft van de zwangerschap en kan soms diabetes aan het licht brengen die nog niet eerder ontdekt was.

Zwangerschapsdiabetes: oorzaken, symptomen en gevolgen

Fysiologisch gezien neemt tijdens de eerste helft van de zwangerschap de gevoeligheid van je lichaam voor insuline toe – insuline is één van de hormonen die door de alvleesklier worden afgescheiden en die de bloedsuikerspiegel regelen – en dat kan tot hypoglykemie leiden. Dit verschijnsel keert om tijdens het tweede deel van de zwangerschap: de hormonen die door de placenta worden afgescheiden, zorgen ervoor dat je lichaam zich verzet tegen de werking van insuline. De alvleesklier moet dan meer insuline produceren en afscheiden om hetzelfde effect te bereiken. Bij sommige vrouwen kan de alvleesklier het niet bijbenen en maakt hij niet genoeg insuline aan om de bloedsuikerspiegel normaal te houden, met als gevolg een hoge bloedsuikerspiegel en dus zwangerschapsdiabetes. 

Een aantal factoren blijken het risico op het ontwikkelen van zwangerschapsdiabetes te vergroten: 

• overgewicht tijdens de zwangerschap (BMI > 25 kg/m2);
• een ‘late’ zwangerschap (leeftijd boven 35 jaar); 
• een sedentaire levensstijl; 
• je etnische oorsprong (Maghreb, subsaharisch Afrika, Azië);
• voorgeschiedenis van diabetes type 2 in de eerstegraadsfamilie, d.w.z. bij je vader, moeder, broers of zussen;  
• voorgeschiedenis van zwangerschapsdiabetes tijdens een vorige zwangerschap; 
• voorgeschiedenis van macrosomie, d.w.z. een “grote” baby (gewicht groter dan het 90e percentiel van de referentiegroeicurve, oftewel meer dan 4 kg voor een voldragen baby); 
• het polycystisch ovariumsyndroom.

De symptomen van zwangerschapsdiabetes kunnen onopgemerkt blijven of lijken op die van andere soorten diabetes: intense dorst, vaak en veel moeten plassen en ernstige vermoeidheid. Maar ook zonder symptomen moet zwangerschapsdiabetes niet licht opgevat worden. Het brengt risico’s met zich mee voor zowel moeder als kind tijdens en na de zwangerschap.

Voor jou als moeder betekent zwangerschapsdiabetes een groter risico op een hogere bloeddruk en pre-eclampsie. Deze vasculo-renale pathologie combineert arteriële hypertensie en proteïnurie (abnormale aanwezigheid van proteïnen in de urine). Dat kan het risico op een keizersnede verhogen en complicaties bij de mama veroorzaken zoals stollingsstoornissen, nierinsufficiëntie, enz. maar het kan ook gevolgen hebben voor de baby (complicaties bij de placenta, prematuriteit, intra-uteriene groeivertraging) met zelfs de dood van de moeder en/of de baby tot gevolg.

Voor je baby brengt zwangerschapsdiabetes echter meestal een risico op een verhoogd geboortegewicht mee. Dit wordt foetale macrosomie genoemd. Een hoog geboortegewicht kan leiden tot moeilijkheden bij de bevalling (keizersnede, instrumentele extractie met behulp van een tang, spatel of zuignap). Zwangerschapsdiabetes kan ook gevolgen hebben voor je baby bij de geboorte zoals hypoglykemie of andere problemen met de bloedsuikerregulatie.

En de behandeling? In de eerste plaats hygiëne en dieet…

Bij vrouwen die als risicovol worden beschouwd, kan zwangerschapsdiabetes al tijdens de eerste consultatie worden vastgesteld door middel van een bloedtest om de nuchtere bloedglucose te meten. Tussen 24 en 28 weken zwangerschap wordt je doorgaans gevraagd een test op zwangerschapsdiabetes te laten afnemen. Je krijgt dan een drankje met een hoge dosis vloeibare suiker. Daarna wordt bloed afgenomen om na te gaan of je bloedsuikerwaarden niet te hoog zijn. Indien je zwangerschapsdiabetes hebt, moet die zeker behandeld worden. 

De behandeling heb je zelf in de hand en bestaat uit gezonde voeding en voldoende beweging. Je kan je laten helpen door een diëtiste om de hoeveelheid koolhydraten in je voeding te beperken en je gewichtstoename te controleren. Vermijd snoep, gebak en suiker in het algemeen. Kies eerder voor voedingsmiddelen met een lage glycemische index (volkorenbrood, volkorengranen, pasta en zilvervliesrijst) en leg de nadruk op vezels, die de opname van koolhydraten tijdens de spijsvertering vertragen. Een tip: spreid je eetmomenten doorheen de dag. Dat helpt om de opname van koolhydraten te spreiden en bloedsuikerpieken te vermijden (maar zelfs dan mag je je niet volledig laten gaan). Ook voldoende lichaamsbeweging (bij afwezigheid van medische contra-indicaties en op voorwaarde dat je kiest voor een aangepaste sport) is zeker aanbevolen als je lijdt aan zwangerschapsdiabetes. 

In de meeste gevallen volstaat het om wat op je voeding te letten en zal je zwangerschap verder normaal verlopen. Mocht dit niet het geval zijn, dan zal je arts een behandeling met insuline voorschrijven.  Zwangerschapsdiabetes verdwijnt meestal na de bevalling, maar er blijft een verhoogd risico bestaan dat je later diabetes type 2 ontwikkelt. Praat er zeker over met je dokter.