Foliumzuur is essentieel om ernstige neurologische afwijkingen bij je baby te voorkomen en zou vóór de conceptie en in de vroege zwangerschap moeten worden ingenomen. Ontdek hieronder hoe 400 µg per dag ernstige misvormingen kan voorkomen.

Foliumzuur (ook bekend als vitamine B9) speelt een fundamentele rol bij de productie van genetisch materiaal (DNA, RNA) en aminozuren die noodzakelijk zijn voor de celgroei. Dat verklaart meteen de onmisbaarheid ervan tijdens de verschillende levensfasen. Het speelt een belangrijke rol bij de vorming van rode bloedcellen, de werking van het zenuwstelsel (synthese van neuromediatoren) en het immuunsysteem.

De stof is nodig voor de aanmaak van nieuwe cellen, waardoor ze bijzonder belangrijk wordt tijdens perioden van intense metabolische activiteit zoals de zwangerschap (foetale ontwikkeling), de kindertijd en de puberteit. Foliumzuur behoort tot de folaatgroep – van het Latijnse “folium” dat bladeren betekent – en zit vooral in groene bladgroenten zoals spinazie, asperges, snijbiet, kool en broccoli. Het zit ook in peulvruchten zoals linzen, droge bonen, kikkererwten en spliterwten, kastanjes maar ook in lams- of kalfslever, orgaanvlees van gevogelte en eigeel. Het wordt niet door het lichaam aangemaakt en moet dus via de voeding worden opgenomen.

Foliumzuur: preventie van afwijkingen aan de neurale buis

Foliumzuur speelt een belangrijke rol bij de vorming van het centrale zenuwstelsel van het embryo, en in het bijzonder bij de sluiting van de neurale buis. Die sluit in de vierde week van de zwangerschap, tussen de 21e en de 28e dag. De sluiting van dit kanaal, dat zich bevindt tussen de bovenkant van het hoofd en het uiteinde van de wervelkolom, is bepalend voor de verdere ontwikkeling en werking van het ruggenmerg, de hersenen en het perifere zenuwstelsel.
Neurale buisdefecten zijn aangeboren misvormingen die in elk deel van de neurale buis kunnen voorkomen. Deze afwijkingen kunnen verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de plaats en de ernst van het afsluitingsdefect en kunnen variëren van anencefalie tot spina bifida.

Anencefalie is de afwezigheid van de schedelholte, waardoor de ontwikkeling van de hersenen wordt gewijzigd – met ernstige gevolgen die kunnen leiden tot ante- of postnatale sterfte van de foetus.

Spina bifida is een afwijking in de neurale buis ter hoogte van de afsluiting van het ruggenmerg, meestal in het lumbosacrale gebied (onderrug). Het kan leiden tot een breuk van het hersenvlies buiten de wervelkolom (meningocele). Bij ernstigste vormen is naast het hersenvlies ook het ruggenmerg bij de hernia betrokken (myelomeningocele). De hernia vormt een zakje met daarin het hersenvlies en het ruggenmerg en wordt bedekt door een fragiel membraan dat in direct contact staat met het vruchtwater. Spina bifida occulta is een minder ernstige vorm. De wervel omsluit dan het ruggenmerg niet volledig. De vorm van het ruggenmerg is normaal, maar wordt enkel bedekt door de huid van de rug. Deze vorm heeft geen pathologische gevolgen op korte en middellange termijn en kan een leven lang onopgemerkt blijven. De gevolgen zijn uiteenlopend, afhankelijk van de vorm en de ernst van de afwijking. Spina bifida kan leiden tot invaliditeit in meer of mindere mate, zoals:

• Neurologisch: motorische en zintuiglijke afwijkingen, leerstoornissen, epilepsie.
• Orthopedisch: verlamming van de onderste ledematen, spiercontracturen, gewrichtsdislocatie, klompvoeten.
• Functioneel: urinaire en anale incontinentie, intestinale disfunctie.

Talrijke studies hebben aangetoond dat het innemen van foliumzuursupplementen effectief  afwijkingen van de neuraalbuisafsluiting voorkomt. Daarom beveelt de Hoge Gezondheidsraad foliumzuursupplementen van 400 μg per dag aan voor alle vrouwen die zwanger willen worden van voor de conceptie tot en met de 12e week van de zwangerschap (behalve voor vrouwen met een verhoogd risico).

Adviezen nog steeds te weinig opgevolgd

In België geeft het EUROCAT-register dat aangeboren afwijkingen registreert, aan dat in 2018 de prevalentie van neuralebuisafsluitingen ongeveer 8,88 per 10.000 geboorten bedroeg.

Ondanks de officiële aanbevelingen blijkt uit de EUROCAT-enquête (European surveillance of congenital anomalies) van 2006 dat 76% van de Belgische vrouwen niet de nodige supplementen krijgt. Uit een tweede studie bij 379 vrouwen in België bleek dat slechts 56% van de ondervraagde zwangere vrouwen ten minste 1 maand voor hun zwangerschap was begonnen met het innemen van foliumzuursupplementen.

De vorming van de neurale buis vindt plaats vóór het einde van de 4e week van de zwangerschap. Dat is vaak nog voor dat je ontdekt dat je zwanger bent. Bespreek daarom zeker je zwangerschapswens met je arts of gynaecoloog zodat hij of zij je foliumzuur kan voorschrijven. Je begint best foliumzuur te slikken 1 maand voordat je stopt met anticonceptie.